Het aanspreken van de zintuigen met technologie

De inzet van technologie in kunst en cultuur is van alle tijden. Een van de meest recente ontwikkelingen wordt aangeduid als immersieve technologie. De belangrijkste toepassingen daarbinnen zijn augmented reality (AR) en virtual reality (VR). Naast immersive tech zijn er ook andere technologieën die de publiekservaring kunnen verrijken en verdiepen, waaronder robotica en diverse web technologieën. De keuze voor deze technologieën beïnvloedt niet alleen hoe het publiek wordt aangesproken, maar impliceert ook fundamenteel andere keuzes bij het ontwerp- en maakproces van werken en diensten in de culturele en creatieve sector.

Definitie belevingsversterkende technologieën

Belevingsversterkende technologieën zijn specifieke toepassingen van kennis en methodieken vertaald in instrumenten, systemen en technieken die ingezet worden om de publieks- of gebruikerservaring van werken en diensten van de culturele en creatieve sector te verrijken en te verdiepen.

Door het tegelijkertijd aanspreken van meerdere zintuigen, worden mensen ondergedompeld in een symbolische wereld, een imaginair universum.

1. Verkennen van de artistieke vorm
De rol en betekenis van nieuwe vormen van experience enhancing technologies in kunst, entertainment en design is permanent in ontwikkeling. Verschillende projecten onderzoeken de mogelijkheden van verschillende technologieën en de toepassingen ervan binnen specifieke culturele en creatieve domeinen en de consequenties van hun inzet voor publieksbeleving.
Beeld: Maïa Taïeb
Beeld: Maïa Taïeb
Moving Media Lab
In Moving Media Lab
 onderzoeken creatieve makers uit kunst, ontwerp en wetenschap de wijze waarop, over de grenzen van verschillende disciplines heen, de toepassing van audiovisuele en mixed reality technieken de artistieke maak- en presentatiepraktijk kunnen vernieuwen. Moving Media Lab
streeft naar de ontwikkeling van nieuwe en interactieve presentatievormen, op locatie en online, die aansluiten bij het veranderende publieksgedrag, onder meer bij jongeren.
Beeld: Ulrike Quade Company
Beeld: Ulrike Quade Company
Center Stage Robotics
Center Stage Robotics
experimenteert met het toepassen van industriële robots in theater en kunst. Door robotica, autonome kunst, wetenschap en poppenspel met elkaar te combineren, worden theatermakers en kunstenaars geïnspireerd om hun werk te verrijken. Daarnaast is robotica een belangrijke toevoeging in het verdiepen en verrijken van de publiekservaring. Het project leidt behalve tot ideeën en prototypes ook tot nieuwe kennis en cross-overs tussen de wereld van robotica en theater.
2. Symbolische laag op de materiële wereld: augmented reality
Augmented reality of AR is een toepassing van immersive tech waarbij een driedimensionale, virtuele betekenislaag over de fysieke werkelijkheid gelegd wordt. Die kan meestal slechts worden waargenomen via een interface, bijvoorbeeld een smartphone of smart glasses. Het is een symbolische toevoeging aan de materiële wereld die tal van mogelijkheden biedt voor innovatie in de culturele en creatieve sector. AR biedt mogelijkheden voor nieuwe creatieve concepten en innovatie van publieksbeleving.
Beeld: shotbytychovv
Beeld: shotbytychovv
Open Culture Tech
Open Culture Tech
ontwikkelt een immersive toolkit die muzikanten in Nederland laagdrempelig toegang geeft tot betaalbare AR-, AI- en avatar toepassingen, zodat ze zich vooral kunnen focussen op hun artistieke werk. De beoogde toepassingen maken het mogelijk om liveoptredens te verrijken, bijvoorbeeld met avatars. Ook real-time interactie met on- en offline publiek wordt mogelijk. Open source is daarbij de norm. Concerten worden zo hybride gebeurtenissen.
Beeld: Fiera del Suono
Beeld: Fiera del Suono
Fiera del Suono
Fiera del Suono
laat zien dat AR-toepassingen niet noodzakelijkerwijs volledig audiovisueel zijn. Het project voegt een virtuele audiolaag toe aan de publieksbeleving van cultureel erfgoed. In het geteste concept ervaart de gebruiker tijdens een wandeling door een zestig meter lange tunnel niet alleen een wisselend geurlandschap en beeldprojecties, maar ook bewegende geluiden, via koptelefoon of speakers. De toepassing is gestoeld op locatiegestuurde 3D geluidstechnologie.
3. Rol en betekenis van gebruikers in virtuele werelden
Verschillende toepassingen van digitale technologie, onder andere in de context van immersieve media en online platforms, bieden nieuwe mogelijkheden voor betrokkenheid van publiek of meer algemeen, gebruikers. Meerdere projecten onderzoeken de mogelijkheden daartoe en ontwerpen nieuwe concepten en projecten waarin dat mogelijk wordt.
Beeld: Andreas Etter
Beeld: Andreas Etter
Venues of the future
Venues of the future
verkent de virtuele toekomst van de podiumkunsten met oog voor online en hybride vormen van publieksinteractie. Doel is om de traditionele grenzen tussen maker en publiek op te rekken en de podiumkunsten meer participatief te maken. Centraal staat het creëren van ‘agency’ voor het publiek, wat inhoudt dat het publiek bij een hybride of online vorm van theater zeggenschap en een gevoel van invloed heeft.
Beeld: Mixed Reality for Culture
Beeld: Mixed Reality for Culture
Mixed Reality for Culture
Mixed Reality for Culture
ontwikkelt een virtuele ruimte waarin artiesten in een game-format diverse aspecten van een synthesizer kunnen ontdekken en leren kennen. Bij het project zijn zowel bekende synthesizerartiesten betrokken als artiesten met weinig ervaring. Een prototype van de toepassing wordt in ieder geval bij twee gelegenheden getest; online bij geïnteresseerde makers en live tijdens de 2024 editie van het Amsterdam Dance Event.

CONCLUSIE


Augmented reality (AR), virtual reality (VR), maar ook robotica, hebben de potentie om de gebruikers- en bezoekerservaring in de culturele en creatieve sector te verrijken en verdiepen. Hoewel deze technologieën momenteel nog sterk in ontwikkeling zijn, zijn binnen de verschillende projecten van Innovatielabs #2 grofweg drie toepassingsrichtingen te identificeren. Moving Media Lab en Centre Stage Robotics verkennen de meerwaarde die immersieve technologieën op maakprocessen en de artistieke vorm kunnen hebben, Open Cultuur Tech en Fiera del Suono experimenteren met verrijkende AR-toepassingen binnen respectievelijk livemuziek en (immaterieel) erfgoed en tenslotte wordt de rol van gebruikers in de virtuele omgeving onderzocht binnen Mixed Reality for Culture en Venues of the Future. Hiermee zet de culturele en creatieve sector stappen richting een nog betekenisvoller artistiek aanbod en een optimale bezoekers- en gebruikersbeleving.

Download hiernaast de pdf voor de Engelstalige routekaart die we maakten voor de expositie van Innovatielabs #2 op Dutch Design Week 2024.

Onderzoekers

Paul Rutten
Paul Rutten
Lector Creative Business
Martijn Mulder
Martijn Mulder
Hoofddocent Leisure, livemuziek en aantrekkelijke stad

Benieuwd naar alle bevindingen?
Lees hier de hele eindrapportage van innovatielabs #1