De waarde van kunst en cultuur

Creatieve praktijken zijn van grote maatschappelijke betekenis. Kunst en cultuur kunnen maatschappelijke verandering stimuleren, bijvoorbeeld omdat ze mensen persoonlijk raken of omdat ze een abstract idee helder verbeelden. De waarde van kunst en cultuur is dan ook maatschappelijk én artistiek tegelijk. Sommige creatieve projecten hebben dan ook nog eens een expliciete maatschappelijke doelstelling. En dat is bij veel van de projecten uit Innovatielabs #2 het geval. In het bijzonder richt een aantal zich op de wereldwijde klimaatcrisis, en doet dat op heel verschillende manieren en met verschillende doelen voor ogen.

Definitie maatschappelijke impact

Het uiteindelijke, langetermijneffect van creatieve praktijken. Dit gaat voorbij aan de directe, kortetermijn resultaten van activiteiten. De maatschappelijke impact van kunst en cultuur is verbonden met het idee van transformatie: het gaat om fundamentele, structurele veranderingen van onze maatschappij en ons systeem.

Door nieuwe manieren van zien, zijn en doen, kunnen aannames en wereldbeelden in twijfel worden getrokken

1. Betekenis transformeren
De creatieve praktijken van de projecten in innovatielabs #2 hebben impact op de betekenis die we aan dingen geven. Dat doen ze, om de opdeling van het CreaTures Framework te volgen, door zich te richten op belichaming, door leermogelijkheden te bieden en door te verbeelden. Belichaming verwijst naar het feit dat kunst mensen helpt om door middel van hun zintuigen complexiteit te begrijpen en verschillende realiteiten zelf te ervaren. De leermogelijkheden dienen zich aan door nieuwe manieren van zien, zijn en doen, waardoor aannames en wereldbeelden in twijfel kunnen worden getrokken. Tenslotte verbeelden de projecten van Innovatielabs #2 op een ontroerende en uitdagende manier een andere toekomst en maken maatschappelijke verandering op die manier invoelbaar.
Beeld: Jip van den Toorn
Beeld: Jip van den Toorn
Niet voor de Bühne
Niet voor de Bühne
bekijkt hoe kunstenaars kunnen bijdragen aan maatschappelijke verandering. In het project wordt gewerkt aan een impactstrategie voor burgers, bedrijven en politiek. Centraal staat het werk van theatermaker Anoek Nuyens, die de klimaatcrisis framet als een cultuurcrisis in haar op maat gemaakte voorstellingen voor burgers, bedrijven en politiek. Daarin speelt de verbeelding van een andere toekomst en het bieden van nieuwe manieren van zien en doen een grote rol.
Beeld: Calluna Denkers
Beeld: Calluna Denkers
Groen & inclusief voorwaarts
De initiatiefnemers van Groen & inclusief voorwaarts
ondersteunen een aantal veelbelovende innovaties op het gebied van duurzaamheid en/of sociale inclusie om de stap naar een vermarktbaar product of dienst te zetten. Deze innovaties zijn veelvormig, maar maken nieuwe ideeën vaak invoelbaar of denkbaar doordat ze bestaan uit concrete creatieve toepassingen die laten zien hoe verandering in de praktijk kan worden gebracht.
2. Verbindingen transformeren
In de tweede plaats dragen de innovatielabs-projecten bij aan verandering door nieuwe verbindingen te maken, relaties te bouwen en bruggen te slaan. Het veranderen van verbindingen richt zich bij creatieve praktijken doorgaans op andere manieren van zorgen, organiseren en inspireren. Zo kunnen creatieve praktijken meebouwen aan nieuwe manieren om voor elkaar en voor de wereld te zorgen, door veiligheid en empathie te bieden maar ook energie en moed te laten zien. Creatieve praktijken kunnen ook nieuwe gemeenschappen, netwerken en structuren ondersteunen en initiëren. Tot slot inspireren creatieve praktijken acties die verder gaan dan haar directe verbindingen. Dat doen ze door ideeën en voorbeelden te bieden en te verspreiden.
Beeld: The Linen Project
Beeld: The Linen Project
The Linen Project
The Linen Project
bestudeert hoe de industriële productieketen van linnen zich anders kan organiseren. Daarnaast vormen mensen met verschillende achtergronden een collectief om samen vlas te maken. Deze stewards organiseren zich als een gemeenschap waarin de zorg voor of welzijn van de ander en de natuurlijke hulpbronnen centraal staat. Door een kleinschalig, op commons gebaseerd alternatief productieproces te presenteren, houdt The Linen Project
de textielindustrie een spiegel voor en laat het zien hoe het anders kan.
Beeld: Community meetings Foundation We Are
Beeld: Community meetings Foundation We Are
Collaborations for Future
Bij het project Collaborations For Future
staat de samenwerking tussen ontwerpers en klimaatwetenschappers centraal. Deze samenwerking vindt plaats in een incubatorprogramma waarin zij één-op-één samenwerken aan de klimaatopgave. Tegelijkertijd wordt de kennisontwikkeling en kennisdeling binnen deze samenwerkingen onderzocht. Uiteindelijk moet het project nieuwe instrumenten, werkmethoden en modellen opleveren om samen te werken aan de klimaat- of andere maatschappelijke opgaven.
3. Macht transformeren
Ten derde stimuleren de projecten van innovatielabs machtsverandering door transformaties teweeg te brengen in bestaande machtsstructuren. In het CreaTures Framework wordt beschreven hoe creatieve praktijken dit doen door te co-creëren, te empoweren en door te destabiliseren. Co-creatie helpt mensen ervaren wat de kracht van de kunsten is. Ook leren ze nieuwe vaardigheden, problemen definiëren en worden ze zich meer bewust van de positie van een ander. Creatieve praktijken kunnen empowerment creëren door stemmen en perspectieven meer ruimte te geven op plekken waar daar normaal geen ruimte voor is. Zo kunnen mensen nieuwe vormen van macht en vrijheid ondervinden. Creatieve praktijken kunnen ook bijdragen aan het bevragen, repareren en ontmantelen van huidige, bestaande systemen. Deze drie manieren om verandering te stimuleren zijn ook terug te vinden in de projecten.
Beeld: House of Legacies
Beeld: House of Legacies
House of Legacies
House of Legacies
werkt aan een inclusief theaterarchief waarin podiumkunsten van vroeger en nu gelijkwaardig worden opgenomen via een online portal. Zo willen zij de aandacht vestigen op de artistieke nalatenschappen van makers van kleur, kennis die nu versnipperd is en geen onderdeel uitmaakt van de theatercanon. De online portal kan perspectieven en stemmen van makers van kleur ruimte geven en zo ook het bestaande theatercanon destabiliseren.
Beeld: Amani Omaisi
Beeld: Amani Omaisi
Rotterdam Writers’ Rooms
In het project Rotterdam Writers’ Rooms
zetten de betrokken partners een incubator op voor makers van kleur. Hierin werken deze makers aan scripts voor film en televisie. Door in deze writers’ rooms andere makers een stem te geven, onstaat er ruimte voor nieuwe perspectieven en verhalen. Uiteindelijk kan het project impact hebben op de filmsector in Rotterdam en de positie van scriptschrijvers daarbinnen.

CONCLUSIE


De innovatie die veel van de projecten van Innovatielabs #2 nastreven ligt op het vlak van het bereiken of vergroten van maatschappelijke impact. Dat doen ze door in hun creatieve praktijk veranderingen in betekenis, verbindingen en machtsstructuren aan te wakkeren. Het startpunt en toepassingsgebied van deze veranderingen verschilt per project. Zo onderzoekt een aantal projecten in eerste instantie een verandering van de culturele en creatieve sector zelf. Deze projecten voelen een gedeelde verantwoordelijkheid om de culturele waardeketen of de sector te veranderen, zodat deze betekenisvoller kan zijn. Door de waardeketen of de sector als startpunt te nemen en hierin te innoveren, kunnen deze projecten een voorbeeld zijn voor andere sectoren. Een aantal andere projecten richt zich meer op de bijdrage aan verandering in domeinen buiten de culturele en creatieve sector. Het gaat dan om de zoektocht naar hoe kunstenaars en ontwerpers zelf kunnen bijdragen aan maatschappelijke verandering. Wat al deze projecten gemeen hebben, is dat ze zoeken naar een andere manier van werken en produceren waarin niet het product maar de maatschappelijke impact centraal staan.

Download hiernaast de pdf voor de Engelstalige routekaart die we maakten voor de expositie van Innovatielabs #2 op Dutch Design Week 2024.

Onderzoekers

Lies Wijnterp
Lies Wijnterp
Onderzoeker

Sabine Niederer
Sabine Niederer
Lector Visual Methodologies
Gwen parry
Gwen parry
Onderzoeker Visual Methologies

Benieuwd naar alle bevindingen?
Lees hier de hele eindrapportage van innovatielabs #1