De zomervakantie is begonnen. Eindelijk heb je tijd voor die goede roman, spannende podcast of mooie expositie. De bij het programma Innovatielabs betrokken onderzoekers geven tips: van een podcast over de wonderlijke geschiedenis van een straathoek in Antwerpen tot een luchtige maar toch verdiepende verhandeling over leiderschap. Volgens Danielle Arets, lector Designing Journalism bij Fontys Hogeschool Journalistiek in Tilburg, zijn het allemaal voorbeelden van immersief vertier: verhalen die je onderdompelen of bijblijven door de manier waarop ze worden verteld.
Luistertips Sabine Niederer tipt de podcast De kunst van het verdwijnen. Makers Bart Van Nuffelen en Lucas Derycke zoomen in op een straathoek in Antwerpen en de drie waargebeurde historische gebeurtenissen die daar hebben plaatsgevonden: een tunnelroof op een bank in 2019, een aanslag op een Joodse jeugdbeweging in 1980 en een miraculeuze ontsnapping van een vierjarige jongen aan deportatie in 1942. Fascinerend hoe een plek in de publieke ruimte decor kan zijn voor drie totaal verschillende gebeurtenissen.
Ook de podcast Death of an Artist moeten we volgens Sabine gaan luisteren. In deze bekende zesdelige serie wordt de dood van Ana Mendieta uitvoerig besproken. De Cubaans-Amerikaanse performance- en videokunstenaar, die vooral bekendheid kreeg vanwege haar aardse silhouetten, overleed in 1985 door een val uit het raam; was het zelfmoord of werd ze geduwd? Die vraag wordt ontrafeld in de spannende podcast, gemaakt door de Amerikaanse curator Helen Molesworth. Volgens recensent Lena Tijen is de true crime-benadering van het kunstwerelddrama echter zó plat, dat zij balanceert op het randje van potsierlijkheid, zo schrijft ze in Metropolis M (2023). Collega Anna van Leeuwen deelt die visie niet. In de Volkskrant (2022) schetst zij hoe curator Molesworth het nooit opgeloste drama probeert te ontrafelen en daarbij vooral ook machtsstructuren in de kunstwereld aankaart. Luister en oordeel zelf!
Kijktips
Eveneens tegen de context van Zuid Amerika, dit keer in de Amazone van Colombia, speelt zich de film El abrazo de la serpiente (De omhelsing van de slang) af. Lies Wijnterp tipt deze film van de Colombiaanse regisseur Ciro Guerra uit 2015 niet zonder reden: ze is deze zomer met haar Colombiaanse man en kinderen in het prachtige gebied. De film vertelt het verhaal van een sjamaan uit de Amazone, die de laatste overlevende van zijn gemeenschap is, en twee Europese wetenschappers, die samen op zoek gaan naar een heilige en helende plant. Alles is tot de laatste seconden na geheel in zwart-wit gefilmd; een overweldigende manier om wit kolonialisme te ervaren.
Leestips
Een must-read is The adventures of Alexander von Humboldt van Andrea Wulf. ‘Het is een prachtig avonturenboek over het ontdekken van de natuur en heerlijk voorbeeld van hoe je onderzoeksmateriaal kunt delen met een breder publiek’, aldus Sabine Niederer. Wulf illustreert op fenomenale wijze het leven van de ontdekkingsreiziger Von Humboldt (1769-1859), die vooral bekendheid kreeg vanwege zijn radicale visie op de natuur en te boek staat als de voorspeller van klimaatverandering. Ook zijn theorieën en ideeën werden overigens diepgaand beïnvloed door een vijf jaar durende verkenningstocht door Zuid-Amerika.
Paul Rutten tipt een twee biografieën over opmerkelijke vrouwen in de wereld van kunst en cultuur. Allereerst gaat het om de meervoudig bekroonde biografie van Helene Kröller-Müller, De Eeuwigheid Verzameld, Helene Kröller-Müller (1869-1939). ‘Eva Rovers beschrijft op boeiende wijze de drijfveren en ervaringen van een van de belangrijkste kunstverzamelaars van Europa en grondlegster van het museum met haar naam. In het bijzonder de vroege fascinatie voor Van Gogh was opvallend. Ook bijzonder was de wijze waarop Helene al vroeg de nadruk legde op de brede toegang tot kunst en haar bereidheid om een deel van haar collectie uit te lenen, onder meer aan het MoMA in New York. Het boek is bijna vijftien jaar geleden afgerond maar nog steeds boeiend en belangrijk.’
Een andere gedreven en artistiek belangrijke vrouw, wier leven zowel door persoonlijk drama als door mondiale politieke en maatschappelijke gebeurtenissen gemarkeerd is, is Lee Miller. Een boek met de treffende titel The Lives of Lee Miller schetst haar veelzijdig leven als een opeenvolging van artistieke en creatieve activiteiten: van model voor modefotografie in New York, tot creatieve en liefdespartner van Man Ray in Parijs tot een belangrijke exponent van surrealistische fotografie. Daarna ontpopte ze zich, terug in New York, als een van de belangrijke vernieuwers in modefotografie. Haar volgende stap was die van oorlogsfotografe, optrekkend met de Amerikaanse geallieerde troepen in Frankrijk en Europa. Behalve haar foto’s publiceerde Vogue de op schrift gestelde ervaringen van Lee Miller in het zog van de Amerikaanse troepen. In de laatste fase van haar leven legde Lee zich toe op culinaire vernieuwing, waarover ze publiceerde in woord en beeld in Vogue. Haar leven is onlangs ook verfilmd in Lee, een productie van Kate Winslett ,en komt naar verwachting in september van dit jaar in de bioscoop. Een film om in de gaten te houden volgens Danielle Arets.
Onlangs is het nieuwste boek van Koen Marichal uitgekomen: De leider, dat zijn wij. Walter van Andel tipt dit boek omdat hij Koen een van de meest interessante denkers vindt op het onderwerp van leiderschap in de Lage Landen. ‘In dit fijne, praktische boekje gaat de schrijver op luchtige (maar toch verdiepende) wijze in op hoe leiderschap iets alledaags is dat iedereen in zich heeft en toepast’, aldus Walter.
Walter adviseert eveneens The Commoner's Catalog for Changemaking van David Bollier. Deze online te lezen catalogus toont een rijke verzameling van commoning praktijken waarbij groepen mensen met elkaar afspraken maken over het beheer van gemeenschappelijk bezit, zoals een straat, een wijk, maar ook energie, voedsel of data bijvoorbeeld. De voorbeelden laten zien hoe de principes van commoning kunnen helpen in het bewerkstelligen van sociale verandering. ‘Het is heel inspirerend en toegankelijk, en geeft telkens een korte inkijk in mooie collectieve systemen en oplossingen, aangevuld met leestips voor verdere verdieping.’
Veerle Spronck adviseert Tomorrow, tomorrow, and tomorrow van Gabrielle Zevin uit 2022. Het is een verhaal over jonge game ontwerpers die een grote industrie instappen die niet alleen voor hen persoonlijk (zacht uitgedrukt) uitdagend is maar ook voor hun vriendschap. Veerle: ‘Ik geloof dat het juist in fictie is dat je meer over de wereld kunt leren, en dit is ook vooral een heerlijk boek dat je helemaal in iemands leven meesleept.’
Voor wie zich wil verdiepen in de manier waarop digitalisering een rol speelt op het mondiale toneel van economie en politiek, nog twee tips van Paul Rutten. De eerste is het recente werk van Anu Bradford: Digital Empires, The Global Battle to Regulate Technology. De auteur, werkzaam aan Columbia Law School, analyseert met een bijna onnavolgbare grondigheid de regelgeving met betrekking tot digitale technologie in Europa, de Verenigde Staten en China binnen de context van de daar heersende politieke en juridische cultuur. Dit is materiaal voor de liefhebber, maar wel van uitstekende kwaliteit.
Ook zeer de moeite waard is het werk van Martijn Mulder. Hij is onderzoeker bij de Erasmus School of History, Culture & Communication en eveneens betrokken bij het programma Innovatielabs. Hij publiceerde I Was There! Pop Venues and Festivals and their Value in he Ecosystem of Live Music. Martijn laat zien dat ook in het digitale tijdperk livemuziek een belangrijke vorm is en blijft. Hij laat vanuit verschillende invalshoeken zien hoe dit segment van de culturele industrie functioneert en waarde toevoegt.
Zien en meemaken
‘Het Teyersmuseum Haarlem laat in de expositie De Grote Illusie – 200 jaar Virtual Realities zien dat immersive tech niet van gisteren is. Al meer dan 200 jaar wordt het spel met de werkelijkheid gespeeld’, aldus Paul Rutten. De tentoonstelling stond maandenlang in de lijst van de door NRC meest aanbevolen exposities.
Danielle Arets tipt tot slot de voorstelling The practice of democracy, the adversaries van haar collega bij Fontys, theatermaker Danae Theodoridou. In de voorstelling onderzoekt Danae hoe we met conflict moeten omgaan; hoe kunnen we onszelf, als burgers, trainen om elkaar te confronteren op een manier die niet eindigt in de doodlopende weg van polarisatie? De participatieve performance-installatie brengt mensen op een speelse manier met elkaar in conflict. Je kunt meedoen bij de voorstellingen in Brussel deze zomer; meer informatie vind je hier.
