Publieksontwikkeling en publieksgericht werken zijn modewoorden in de culturele en creatieve sector; kennis van je publiek is immers cruciaal om voorstellingen of activiteiten te ontwikkelen die aansluiten bij publieke behoeften. Toch wordt deze toenemende aandacht voor het publiek nog vaak – ten onrechte – geassocieerd met marketing, puur en alleen tot doel om nieuwe doelgroepen te bereiken. Daarmee doen we de ontwikkeling naar meer publieksgerichtheid tekort, want veel instellingen en makers in de culturele en creatieve sector gaan verder dan dat, bijvoorbeeld door het publiek te betrekken als klankbord, als co-creator en zelfs als medeproducent, waardoor nieuwe, innigere en meer waardevolle relaties ontstaan. Die kunnen op hun beurt resulteren in nieuwe artistieke processen en praktijken of organisatiestructuren. De term publicing is hiervoor dan ook wellicht passender. Oftewel, de relatie met het publiek is in ontwikkeling en dat komt terug in de projecten van Innovatielabs #2.
We onderscheiden hierin drie niveaus;
(1) het beter benaderen van het publiek;
(2) het verkleinen van de afstand tussen maker en publiek;
(3) innovatie gericht op grotere maatschappelijke doelen.
Definitie Publicing
Het publiek wordt geconsulteerd in het maakproces, betrokken als co-creator of mag zelf het podium pakken.
Door het publiek te betrekken als klankbord, als co-creator en zelfs als medeproducent, ontstaan nieuwe, innigere en waardevollere relaties.
1. Nieuwe manieren van het kennen en benaderen van publiek
Op het eerste niveau wordt verkend welke innovaties kunnen zorgen voor meer en betere kennis van het (potentiële) publiek, voor betere aansluiting bij de publieksbehoeften en voor het optimaliseren van de individuele publieksbeleving. Ontwikkelingen op dit niveau veranderen niet direct het fundament van de (podium)kunsten; de rollen van en verhouding tussen maker(s) en publiek veranderen in de basis niet. Initiatieven op dit niveau kunnen wel leiden tot waardevollere relaties tussen beiden en een hoger publieksbereik.
zien mogelijkheden voor makers, programmeurs en marketeers om afgewogen keuzes te maken in programmering en marketing op basis van artificial intelligence (AI) en het delen van data-inzichten. Ze ontwikkelen een collectieve database en digitale tool om data te verzamelen en te ontsluiten, passend in de kaders van de privacywetgeving. Daarnaast werken ze aan een zelflerend algoritme om de omvang en samenstelling van potentieel publiek voor een voorstelling te voorspellen. Het doel is om uiteindelijk één geïntegreerd voorspelmodel te realiseren dat direct beschikbaar is voor alle professionals in de podiumkunstensector.
verkent de potentie van de metaverse als ruimte voor hybride en remote conferenties. Een van de doelen is het organiseren van een expositie in de metaverse; een immersieve, creatieve wereld gebaseerd op gamified learning en audiovisual storytelling. De expositie is toegankelijk voor zowel de fysieke aanwezigen van de ADE conferentie als een wereldwijd online publiek, met als doel het publieksbereik van ADE te vergroten en online en offline bezoek te integreren.
2. Afstand tussen maker en publiek verkleinen
Het tweede niveau betreft het experimenteren met het loslaten van de traditionele verhoudingen tussen maker/werk en publiek. In veel gevallen staat een verdere integratie van maker en publiek centraal: publiek dat onderdeel is van de voorstelling of publiek dat de voorstelling of het artistieke werk mede maakt of vormgeeft.
werken creatieve makers, onderzoekers en publiek nauw samen. In het traject worden schrijfteams samengesteld, waarbij sterk de nadruk ligt op het belichten van spaarzaam gehoorde stemmen; makers uit de internationale smeltkroes van Rotterdam werken nauw samen met het publiek; hun behoeften worden gekoppeld aan het schrijfproces. Het proces van publieksinteractie wordt op zijn beurt wetenschappelijk onderzocht door de Erasmus Universiteit. Op die manier leren de betrokken actoren voortdurend van elkaar.
verkent hoe het digitale podium de afstand met het publiek kan verkleinen. Hoe kan het digitale domein een betekenisvol podium zijn voor publieke interactie en engagement? Centraal in dit project staat het toekennen van agency aan het publiek; het publiek krijgt zeggenschap, een gevoel van invloed of ervaart zelfs eigenaarschap.
3. Innovatie gericht op grotere (maatschappelijke) doelen
Het derde niveau van innovaties in de relatie tussen maker/werk en publiek gaat verder dan het artistieke werk en de publieksbeleving zelf. Op dit niveau dragen de maker(s) en het publiek gezamenlijk bij aan grotere maatschappelijke doelen. Het gaat hierbij niet alleen om de intrinsieke, artistieke waarde van de kunstvorm maar om de potentie die voorstellingen en artistieke werken hebben om andere doelen te bereiken, zoals bewustwording, actie, verandering en transformatie.
staat een driehoek centraal, gevormd door drie publieksgroepen; burgers, industrie en politiek. Die partijen vormen volgens de initiatiefnemers belangrijke actoren in de samenleving. Ze stonden dan ook als hoofdrolspelers centraal in de succesvolle productie De zaak Shell. Met dit nieuwe project willen de makers deze driehoek verleiden tot gezamenlijke klimaatactie.
onderzoekt vanuit een wetenschappelijk fundament, of en hoe muziek van invloed is op het sociale, mentale en fysieke welzijn van mensen. Het project is geïnitieerd vanuit het Rotterdams Philharmonisch Orkest maar de potentie reikt veel verder dan het werk van het orkest zelf. De uitkomsten van het onderzoek zijn mogelijk toepasbaar in onder meer de muziekindustrie, de gezondheidszorg en het onderwijs.
Wat betreft het kennen, begrijpen, betrekken en integreren van publiek reikt de innovatiepotentie in de culturele en creatieve sector veel verder dan gangbare termen als publieksontwikkeling en publieksgericht werken. Hoewel meerdere projecten aantonen dat innovaties op het gebied van publieksdata en -bereik waardevol zijn, laten verschillende andere projecten nadrukkelijk zien hoe er op tal van manieren getracht wordt het publiek als cruciale actor in het artistieke proces te zien of hoe het artistieke proces wordt aangewend om grotere maatschappelijke doelen te bereiken. Het voortdurende proces van publiek maken of publicing als werkwoord is van onschatbare waarde in het creatieve proces, nu en in de toekomst.
Download hiernaast de pdf voor de Engelstalige routekaart die we maakten voor de expositie van Innovatielabs #2 op Dutch Design Week 2024.
Onderzoekers
Danielle Arets
Lector Designing Journalism
Martijn Mulder
Hoofddocent Leisure, livemuziek en aantrekkelijke stad
Benieuwd naar alle bevindingen?
Lees hier de hele eindrapportage van innovatielabs #1