sep. 22
Maak kennis met Boijmans Hillevliet
In de wijk Feijenoord in Rotterdam Zuid experimenteert Museum Boijmans Van Beuningen met community building. Dit moet ertoe bijdragen dat bewoners van Zuid, waar relatief veel socio-economische problemen samenkomen, niet buitengesloten raken van het culturele ecosysteem van de stad. Tegelijkertijd houdt Boijmans zich bezig met de vraag: wat kunnen andere musea opsteken van deze aanpak, bijvoorbeeld over het bereiken en bedienen van het publiek van de toekomst.
Onder grote belangstelling opende vorig jaar het Depot Boijmans Van Beuningen haar deuren. Minder bekend is dat het museum een jaar eerder ook een locatie opende in Rotterdam-Zuid. Zuid. Boijmans (voorheen: Boijmans Hillevliet) is gevestigd in de oude klaslokalen van de voormalige Technische School Hillevliet. Je vindt hier geen museum-dependance in de traditionele zin, maar ruimte voor de bezoeker om te leren en te maken.
Op de begane grond van het jaren twintig gebouw is een lokaal ingericht als workshopruime met grote, verrijdbare tafels. Kasper Tinus, een jonge kunstenaar die opgroeide 'op Zuid', beschilderde een van de muren met portretten van buurtbewoners die hij een warm hart toedraagt. Zo'n drie dagen in de week zit het lokaal vol met scholieren die er kunst- en cultuurlessen volgen. Vanaf het nieuwe schooljaar doet de ruimte ook dienst als werk- en leerplek voor studenten van het Startcollege, een beroepsopleiding van ROC Zadkine.
'Sommige van de kinderen en jongeren die we hier ontvangen, hebben nog nooit een voet in een museum gezet', vertelt locatie coördinator Birgit van Beek. 'Bij hen hopen we een zaadje te planten en ze nieuwsgierig te maken naar de wereld buiten hun eigen leefomgeving.'
Luisterpost
Boijmans Hillevliet begon in februari 2020 met de installatie van een zogeheten luisterpost. Birgit en haar collega's nodigden bewoners, scholieren en talentvolle makers uit om in gesprek te gaan over wat het museum voor Zuid kon betekenen. Birgit: 'We lieten bijvoorbeeld een kunstwerk uit de collectie zien en vroegen: wat vind je ervan? Of we vroegen: wat zou je in een museum plaatsen als jij het voor het zeggen had?'
Corona gaf aan de uitwerking van de luisterpost een onverwachte wending, maar met wat aanpassingen kon het concept alsnog worden uitgerold. Het leverde een schat aan informatie op, wat de basis heeft gevormd voor het programma van evenementen, kinderworkshops, tentoonstellingen en kunstprojecten. Maar, benadrukt Birgit: 'We komen niet alleen halen. Bij al onze activiteiten staat de vraag voorop: hoe profiteren de bewoners hiervan en hoe draagt het bij aan een sterker cultureel ecosysteem op Zuid?'
Ambassadeurs
Met Zuid. Boijmans willen Birgit en haar collega's culturele thuisbasis bieden voor een brede, inclusieve gemeenschap. 'Om dat te bereiken, moeten mensen eerst de weg hier naartoe weten te vinden. En als ze eenmaal binnen zijn, dan is de volgende stap om ze mee te nemen in wat een museum voor hen kan doen.' Zoiets vraagt om een strategie op de lange termijn, stelt Birgit. 'Er zijn genoeg tijdelijke kunstprojecten op Zuid, maar om echt verschil te kunnen maken, heb je een lange adem nodig. Eerst moet je het vertrouwen van de bewoners winnen, bestaande communities aanspreken en groepen aan je binden.'
Essentieel bij het (op)bouwen van een community is dat je echt luistert naar wat je beoogde doelgroepen te zeggen hebben, meent Birgit. 'Je moet weten wat er leeft, daarop reageren en oprecht handelen. Zodra mensen het gevoel krijgen dat ze voor een karretje worden gespannen, zijn ze weg.' Wat ook helpt zijn bevlogen ambassadeurs die het verhaal doorvertellen. In de beginfase van Zuid. Boijmans is gezocht naar sleutelfiguren in de wijk, zoals personen en organisaties in en rondom De Hillevliet maar ook jonge kunstenaars die hier werken of zijn opgegroeid.
Om ook hen te laten profiteren, treedt het museum bijvoorbeeld op als opdrachtgever. 'Dat vraagt om een andere mindset dan wanneer je samenwerkt met een gevestigde kunstenaar', vertelt Birgit. 'Artistieke kwaliteit is vanuit het museum vaak een belangrijk argument om wel of niet met een kunstenaar samen te werken, maar dit project valt of staat óók met goed opdrachtgeverschap, dus: hoe kan het museum iemands talent tot bloei laten komen?'
Top tips van Birgit van Beek om een gemeenschap (op) te bouwen en te activeren:
Tekst: Kim Hoefnagels
Foto's: Aad Hogendoorn, Mark Bolk, Marlou Fernanda
Op de begane grond van het jaren twintig gebouw is een lokaal ingericht als workshopruime met grote, verrijdbare tafels. Kasper Tinus, een jonge kunstenaar die opgroeide 'op Zuid', beschilderde een van de muren met portretten van buurtbewoners die hij een warm hart toedraagt. Zo'n drie dagen in de week zit het lokaal vol met scholieren die er kunst- en cultuurlessen volgen. Vanaf het nieuwe schooljaar doet de ruimte ook dienst als werk- en leerplek voor studenten van het Startcollege, een beroepsopleiding van ROC Zadkine.
'Sommige van de kinderen en jongeren die we hier ontvangen, hebben nog nooit een voet in een museum gezet', vertelt locatie coördinator Birgit van Beek. 'Bij hen hopen we een zaadje te planten en ze nieuwsgierig te maken naar de wereld buiten hun eigen leefomgeving.'
Luisterpost
Boijmans Hillevliet begon in februari 2020 met de installatie van een zogeheten luisterpost. Birgit en haar collega's nodigden bewoners, scholieren en talentvolle makers uit om in gesprek te gaan over wat het museum voor Zuid kon betekenen. Birgit: 'We lieten bijvoorbeeld een kunstwerk uit de collectie zien en vroegen: wat vind je ervan? Of we vroegen: wat zou je in een museum plaatsen als jij het voor het zeggen had?'
Corona gaf aan de uitwerking van de luisterpost een onverwachte wending, maar met wat aanpassingen kon het concept alsnog worden uitgerold. Het leverde een schat aan informatie op, wat de basis heeft gevormd voor het programma van evenementen, kinderworkshops, tentoonstellingen en kunstprojecten. Maar, benadrukt Birgit: 'We komen niet alleen halen. Bij al onze activiteiten staat de vraag voorop: hoe profiteren de bewoners hiervan en hoe draagt het bij aan een sterker cultureel ecosysteem op Zuid?'
Ambassadeurs
Met Zuid. Boijmans willen Birgit en haar collega's culturele thuisbasis bieden voor een brede, inclusieve gemeenschap. 'Om dat te bereiken, moeten mensen eerst de weg hier naartoe weten te vinden. En als ze eenmaal binnen zijn, dan is de volgende stap om ze mee te nemen in wat een museum voor hen kan doen.' Zoiets vraagt om een strategie op de lange termijn, stelt Birgit. 'Er zijn genoeg tijdelijke kunstprojecten op Zuid, maar om echt verschil te kunnen maken, heb je een lange adem nodig. Eerst moet je het vertrouwen van de bewoners winnen, bestaande communities aanspreken en groepen aan je binden.'
Essentieel bij het (op)bouwen van een community is dat je echt luistert naar wat je beoogde doelgroepen te zeggen hebben, meent Birgit. 'Je moet weten wat er leeft, daarop reageren en oprecht handelen. Zodra mensen het gevoel krijgen dat ze voor een karretje worden gespannen, zijn ze weg.' Wat ook helpt zijn bevlogen ambassadeurs die het verhaal doorvertellen. In de beginfase van Zuid. Boijmans is gezocht naar sleutelfiguren in de wijk, zoals personen en organisaties in en rondom De Hillevliet maar ook jonge kunstenaars die hier werken of zijn opgegroeid.
Om ook hen te laten profiteren, treedt het museum bijvoorbeeld op als opdrachtgever. 'Dat vraagt om een andere mindset dan wanneer je samenwerkt met een gevestigde kunstenaar', vertelt Birgit. 'Artistieke kwaliteit is vanuit het museum vaak een belangrijk argument om wel of niet met een kunstenaar samen te werken, maar dit project valt of staat óók met goed opdrachtgeverschap, dus: hoe kan het museum iemands talent tot bloei laten komen?'
Top tips van Birgit van Beek om een gemeenschap (op) te bouwen en te activeren:
Verdiep je aanvankelijk in nabije, bestaande communities en maak tijd en ruimte voor hun input.
Werk samen met ambassadeurs, bijvoorbeeld de sleutelfiguren binnen de bestaande communities, om een grotere groepen te bereiken. Denk dan wel goed na over een passende vergoeding of tegenprestatie (principe van wederkerigheid): soms is dat een cadeaubon of een goodiebag, soms ook een betaalde opdracht.
Een van de grootste drijfveren voor mensen om actief deel uit te maken van een community is vanwege het gevoel van eigenaarschap dat ze ervaren. Ga niet tornen aan hun autonomie, maar stel jezelf steeds de vraag: hoe help ik de deelnemers in hun kracht te zetten?
Tekst: Kim Hoefnagels
Foto's: Aad Hogendoorn, Mark Bolk, Marlou Fernanda
