De Kunst van Later presenteert drie oplossingen om pensioenopbouw voor culturele en creatieve zzp’ers toegankelijker te maken.

Het Nederlandse pensioenstelsel is al drie jaar op rij verkozen tot het beste pensioenstelsel ter wereld. Fantastisch toch? Klopt. Als je een werknemer in loondienst bent. Want als zzp'er profiteer je hier helaas niet van. Nederland heeft meer zzp’ers dan het Europese gemiddelde en dat aantal groeit nog altijd sterk. In de culturele en creatieve sector werkt zelfs bijna driekwart als zelfstandige. Zonder deel te nemen aan dat goede pensioenstelsel dus. De Tweede Kamer heeft in 2022 ingestemd met het wetsvoorstel Toekomst Pensioenen. In het nieuwe pensioenakkoord is de afspraak gemaakt dat er wordt onderzocht hoe zzp’ers makkelijk voor hun pensioen kunnen sparen. Met De Kunst van Later hebben de initiatiefnemers Muzus, Motivaction, Think+DO en 3310 School for Millennials, de handen ineengeslagen om met (overheids)partners, creatieve partijen en zzp’ers oplossingen te ontwikkelen om de stap naar pensioenopbouw te verkleinen.

Onderzoek middels ontwerp en ontwerp middels onderzoek
Iedereen wil oud worden, maar niemand wil oud zijn. En dat terwijl later al lang is begonnen. Het is moeilijk om je een voorstelling te maken van later en dus een stap te zetten naar pensioenopbouw. Daarnaast zijn er diverse mogelijkheden voor zzp’ers om hun pensioen op te bouwen. Een zzp’er moet dus keuzes maken en heeft veel vragen: wanneer moet ik beginnen, welke verschillende manieren zijn er, wat is genoeg?

Om pensioenopbouw toegankelijker te maken voor culturele en creatieve zzp’ers is er een iteratief ontwerpproces doorlopen. In dit ontwerpproces zijn onderzoek en ontwerp gebruikt om tot resultaat te komen. De nadruk lag in het begin van het project meer op ‘onderzoek middels ontwerp’: er is een verplaatsbare installatie ontworpen om een goed gesprek met diverse culturele en creatieve zzp’ers te hebben over pensioenopbouw. Uit dit onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat er niet één manier is om pensioen op te bouwen die aansluit bij alle zzp’ers uit de creatieve industrie.

Er zijn vier wereldbeelden te onderscheiden als het gaat om de opbouw van pensioen. Aan de ene kant blijkt het gedrag ten opzichte van het toekomstige financiële welzijn een grote invloed te hebben en aan de andere kant de gevoelsmatige verantwoordelijkheid. Deze zijn gevisualiseerd in een gekwantificeerd framework van ‘Rijkdommen’. Aan het einde van het project is de nadruk verschoven naar ‘ontwerp middels onderzoek’: er zijn drie ontwerpen gemaakt en getest in experimenten.

Niet één probleemeigenaar
Het vraagstuk dat in de De Kunst van Later wordt getackeld, heeft niet één probleemeigenaar. Daarom is er gedurende het hele project samengewerkt met diverse partners en culturele en creatieve zzp’ers. Verder staan in de gevonden oplossingen weliswaar zzp'ers centraal - hun belangen worden gewaarborgd en de ontwerpen sluiten maximaal aan bij wat zij nodig hebben - maar de resultaten van dit project worden breder verspreid, zowel in de sector als daarbuiten. Zo worden de opbrengsten van het project bijvoorbeeld ingezet voor de pilotregeling ‘Nu voor Later’ van Platform ACCT.

Drie ontwerpen als resultaat
Aan het einde van dit project zijn er drie ontwerpen gemaakt om pensioen toegankelijker te maken voor de culturele en creatieve zzp’er: ‘Zoë de Ziener Zonder Personeel’ is een ontwerp van Toffey en is in samenwerking met Platform ACCT geïmplementeerd en beschikbaar om de toekomst te voorspellen voor elke culturele en creatieve zzp’er, en zo de bewustwording van het belang voor pensioenopbouw te verspreiden. Bezoek haar via zoedeziener.nl

‘De Pensioenkijker’ is op dit moment in ontwikkeling en is een ontwerp van TodayTomorrow. In samenwerking met Platform ACCT wordt depensioenkijker.nlbinnenkort beschikbaar voor elke culturele en creatieve zzp’er om richting te geven in het oerwoud van mogelijkheden.

In ‘Samen Pensioenwijzer’ hebben we een collectief geïnitieerd van zzp’ers, opdrachtgevers en branche-/beroepsorganisaties om meer financiële ruimte te creëren voor de opbouw van pensioen. Dit ontwerp zal niet geïmplementeerd worden, maar het experiment heeft wel inzichten opgeleverd die te vinden zijn op www.dekunstvanlater.nl