Bezoek op woensdag 12 februari 2025 de slotbijeenkomst van het programma Innovatielabs, waarin innovatieve ideeën voor de culturele en creatieve sector zijn onderzocht, getest en verbeterd. Makers, cultuurprofessionals en onderzoekers delen hun inzichten over hoe innovatieprojecten de culturele en creatieve sector duurzaam kunnen versterken. Met concrete en inspirerende voorbeelden uit de 33 projecten die door het programma zijn ondersteund.
Een theater dat de lokale werkgelegenheid stimuleert, een kunstproject dat eenzame ouderen verbindt, of een museumexpositie die klimaatverandering tastbaar maakt - de impact van kunst en cultuur reikt vaak verder dan het podium of de museumzaal. Maar waarover praten we dan precies als we het hebben over impact? Volgens onderzoekers Lies Wijnterp (HKU Hogeschool voor de Kunsten Utrecht) en Gwen Parry (Hogeschool van Amsterdam) gaat het om een mix van maatschappelijke en artistieke waarden die levens of omgevingen beïnvloeden. In dit artikel belichten ze hoe de culturele en creatieve sector stuurt op maatschappelijke betekenis en deze evalueert en onder woorden brengt.
Naar aanleiding van de eerste editie van Innovatielabs schetste schrijver Twan Eikelenboom toekomstbeelden van de culturele en creatieve sector. Nu de tweede editie zich verder ontvouwt, onderzoekt hij opnieuw hoe de sector eruit zou zien als de veranderingen, die de door Innovatielabs #2 ondersteunde projecten nastreven, werkelijkheid worden. Hij verkent de inzichten en drijfveren van de initiatiefnemers en belicht hoe zij werken aan een wendbare en weerbare toekomst van de sector.
In het Klokgebouw in Eindhoven, het hart van de Dutch Design Week 2024, is van 19 tot en met 27 oktober Innovationlabs #2: The Growing Archive te zien. De expositie toont de oogst van de tweede editie van Innovatielabs. Kom langs en doe je voordeel met alle innovatieve ideeën voor de culturele en creatieve sector die zijn onderzocht, getest en verbeterd.
De opkomst van virtual en augmented reality markeert een nieuwe fase in de manier waarop we kunst en cultuur beleven. Deze technologieën dompelen ons onder in symbolische werelden en beloven nieuwe, intensievere ervaringen. Hoewel ze de culturele en creatieve sector kansen bieden, zorgen ze ook voor onzekerheid: wat is de invloed van deze technologieën op de samenleving op de lange termijn? In deze longread verkennen Paul Rutten en Martijn Mulder, beiden verbonden aan Kenniscentrum Creating 010 van de Hogeschool Rotterdam, hoe immersieve technologieën onze beleving van kunst en cultuur transformeren, en geven hun visie op de rol die de sector voor zich kan opeisen.
Veel van de initiatieven die aan de slag zijn gegaan met een bijdrage vanuit het programma Innovatielabs maken deel uit van een langere ontwikkeling. Het gaat om bestaande projecten die een volgende fase van ontwikkeling zijn ingegaan. Of projecten waarbij Innovatielabs het startpunt is van iets dat langere tijd moet bestaan. Schrijver Twan Eikelenboom praat met de initiatiefnemers van Publieksmonitor & Predictive AI, Archiving the Present en De Kunst van Later over hun drijfveren voor de lange termijn. Op basis van hun verhalen deelt hij drie waardevolle inzichten die kunnen bijdragen aan langetermijnimpact, in een sector die nog vaak projectgericht denkt en werkt.
De zomervakantie is begonnen. Eindelijk heb je tijd voor die goede roman, spannende podcast of mooie expositie. De bij het programma Innovatielabs betrokken onderzoekers geven tips: van een podcast over de wonderlijke geschiedenis van een straathoek in Antwerpen tot een luchtige maar toch verdiepende verhandeling over leiderschap. Volgens Danielle Arets, lector Designing Journalism bij Fontys Hogeschool Journalistiek in Tilburg, zijn het allemaal voorbeelden van immersief vertier: verhalen die je onderdompelen of bijblijven door de manier waarop ze worden verteld.
Samenwerking is een belangrijk thema binnen het programma Innovatielabs. Het was een voorwaarde om deel te nemen aan de twee Open Calls, en het is een belangrijke voorwaarde voor innovatie in het algemeen. Twee weten meer één - dat weten we. Maar wat weten we over samenwerkingen met niet-menselijke partners? Veerle Spronck en Walter van Andel, beiden verbonden aan de HKU en het programma Innovatielabs, nemen onconventionele samenwerkingsverbanden onder de loep en leggen uit hoe deze dienen als bron voor innovatie.
Initiatieven die financiering ontvangen vanuit Innovatielabs worden bijgestaan door twee typen externe deskundigen: onderzoekers en coaches. De onderzoekers begeleiden bij kennisontwikkeling en -deling en de coaches stellen zich op als 'kritische vrienden' en helpen te reflecteren op het proces. Nu de eerste editie achter de rug is en de tweede editie van Innovatielabs loopt, gaat schrijver Twan Eikelenboom met lector Paul Rutten en coach Lars Brouwer in gesprek over hun rol, wat zij tot nu toe hebben geleerd, en de dilemma’s en uitdagingen van innovatie in de culturele en creatieve sector.
Hoe stimuleer je innovatie in de culturele en creatieve sector? Tijdens de kennisdelingssessie 'Innovatie is geen app, innovatie is mensen' brachten de initiatiefnemers van de Innovatielabs-projecten Unlocking Fashion Heritage, 2ndWorld, Future Materials en Zuid. Boijmans Van Beuningen hun ideeën naar voren en deden een oproep aan beleidsmakers en financiers van en voor sector. 'Creëer omstandigheden waarin samenwerken loont, want juist het samenbrengen van mensen is cruciaal voor innovatie.'
Hoe kan de culturele en creatieve sector een bijdrage leveren aan een toekomst waarin creatie en technologie steeds verder met elkaar versmelten? Tijdens de kennisdelingssessie ‘Artists as Technological Innovators’ wisselden de initiatiefnemers van de Innovatielabs-projecten Innovation:Lab, Touched by a hologram?, Hybrid Music Vibes en Meta-Estate Lab gedachten en ervaringen met elkaar uit.
Hoe behouden creatieve praktijken hun relevantie in de toekomst? De initiatiefnemers van de Innovatielabs-projecten Toolkit for the inbetween, De Kunst van Later, No Limits! Art Castle en The New Social zien kansen in een interdisciplinaire, maatschappelijke, inclusieve en hybride aanpak.
Het onderling uitwisselen van data kan de culturele en creatieve sector veel opleveren. Toch gebeurt het in de praktijk heel weinig, menen de initiatiefnemers van Crowdkeeping, Everybody in the (art)house!, Podiumpas en Living Lab Open Cultuurdata. Hoe zit dat? En wat is ervoor nodig om de sector meer en beter datagedreven te laten samenwerken?
Hoe dragen innovatieprojecten bij aan de wendbaarheid en weerbaarheid van de culturele en creatieve sector op de lange termijn? Onderzoekers van vier lectoraten hebben zich tijdens de eerste editie van Innovatielabs verdiept in dit vraagstuk.
Tijdens vier kennisdelingssessies delen de initiatiefnemers van de zestien Innovatielabs-projecten hun resultaten, kennis en inzichten. De sessies op 23, 24, 26 en 27 oktober maken deel uit van het programma van Innovatielabs op de Dutch Design Week (DDW) en zijn bedoeld voor iedereen in de culturele en creatieve sector die graag (meer) kennis ontwikkelt om zelf mee aan de slag te gaan.
'De creatieve maker is vooral een toekomstspeculant', aldus Innovatielabs-onderzoeker en lector Tactical Design aan ArtEZ hogeschool voor de kunsten Jeroen van den Eijnde. In deze blog houdt hij de rol van de creatieve maker tegen het licht. Vertrekkend vanuit een historisch perspectief analyseert hij de verschillende betekenissen van 'creatief' en 'maker' en onderzoekt hij hoe kunstmatige intelligentie ons anders laat denken over creativiteit en makerschap.
In het Klokgebouw in Eindhoven, het hart van de Dutch Design Week 2023, is van 21 tot en met 29 oktober Innovationlabs #1: The Living Archive te zien. De expositie toont de oogst van de eerste editie van Innovatielabs. Onderdeel van de expositie is een Open Lab, waar je demonstraties kunt zien van nieuwe technologieën, podcast opnames kunt bijwonen, in gesprek kunt gaan met makers en nog veel meer. Kom langs!
Voor het vergroten van wendbaarheid en weerbaarheid van de culturele en creatieve sector, is een onderliggende open kennisinfrastructuur belangrijk. Een open sector waarin kennis vrij rond kan gaan stelt ons namelijk in staat om gebruik te maken van – en te bouwen op – elkaars werk. Maar hoe kun je deze kennisuitwisseling organiseren? Op basis van de voortgang van de initiatieven en het werk van Innovatielabs zelf, verkent schrijver Twan Eikelenboom hoe de open sector vorm krijgt.
Het project Living Lab Open Cultuurdata (LLOC) draait om de vraag hoe open source technologie en open standaarden kunnen bijdragen aan een groter bereik en betere vindbaarheid van het online aanbod van culturele producties. Tijdens de PublicSpaces conferentie in juni 2023, heeft LLOC samen met een aantal aanverwante organisaties verschillende methoden besproken. Coördinator Paulien Dresscher blikt terug op de conferentie en vertelt meer over de ambities voor de toekomst.
De nieuwste lichting projectteams van Innovatielabs heeft kennis met (en voor) elkaar gemaakt. Tijdens de kick-off bijeenkomst op 31 mei 2023 spraken zij over de kwaliteiten en uitdagingen van hun projecten om elkaar te inspireren, de verschillen en de overeenkomsten te zien. Daarnaast waren ook de makers van de eerste lichting Innovatielabs, uit de eerste open call, van de partij om hun opgedane kennis en ervaring uit te wisselen. Want ook al is elk project anders, samen weet je meer. In dit document de oogst: van kwaliteiten en uitdagingen tot ‘eureka’s’, slimme oplossingen en tips die de deelnemers graag met de groep wilden delen.
Het concept innovatie is onlosmakelijk verbonden met technologie. In deze blog neemt Innovatielabs-onderzoeker en lector Tactical Design aan ArtEZ hogeschool voor de kunsten Jeroen van den Eijnde de relatie tussen mens en techniek onder de loep en belicht drie door Innovatielabs ondersteunde projecten, waarin technologie wordt ingezet om uiteindelijk de culturele en creatieve sector te versterken.
In 2022 schreven het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en CLICKNL voor de tweede keer de Open Call Innovatielabs uit. De oproep stond open voor vernieuwende en experimentele projecten om actuele opgaven in de culturele en creatieve sector het hoofd te bieden en de weerbaarheid van de sector te vergroten. De belangstelling voor de oproep was groot. Uit de 123 ontvangen projectvoorstellen zijn na twee selectierondes zeventien projecten geselecteerd.
Zeventien vernieuwende en experimentele initiatieven nemen deel aan de tweede editie van het programma Innovatielabs. Na een open oproep heeft een onafhankelijke adviescommissie zich in twee selectierondes uitgesproken. In dit artikel reflecteert schrijver Lotte Haagsma op de inzichten en opvattingen die ten grondslag liggen aan de uiteindelijke selectie.
De coronapandemie werkte noodgedwongen als een vliegwiel voor het verkennen van nieuwe vormen van hybride samenzijn. Tijdens de lockdowns experimenteerde de cultuursector vooral met livestreams. Maar, zo stellen de initiatiefnemers van het Innovatielabs-project Toolkit for the inbetween, een livestream is simpelweg een online live uitzending en daarmee nog geen hybride evenement. Marloes Geboers en Sabine Niederer, beiden verbonden aan het Visual Methodologies Collective van de Hogeschool van Amsterdam (HvA), zoeken een antwoord op de vraag: wat is hybride dan wel?
Een kunstenaarsstatement op de Instagram-pagina van een museum, een thematische podcastserie die verhalen van theatermakers toegankelijk maakt voor een breed publiek, een (online) artist talk speciaal voor jonge, net afgestudeerde makers. Het zijn zomaar wat voorbeelden van hoe culturele organisaties zich manifesteren als uitgever. Onder de noemer 'The New Social' onderzoekt Framer Framed samen met IMPAKT en Hackers & Designers hoe dergelijke online uitingen vorm kunnen krijgen als hybride publicaties. Doel is om een open-source dienst te ontwikkelen, waarmee cultuurprofessionals zelf aan de slag kunnen.
Voor Hybrid Models, een initiatief van Effenaar Smart Venue, is het tijd om de balans op te maken. Het door Innovatielabs ondersteunde project bood zestien muzikanten uit de regio Eindhoven de kans om digitale technieken als Augmented Reality (AR) en (live)streaming te verkennen. Wat leverde dat op?
De door Innovatielabs ondersteunde initiatieven spreken zich steeds meer uit over hun overtuigingen, drijfveren en de veranderingen, die ze in de culturele en creatieve sector teweeg willen brengen. Als gedachte-experiment probeert schrijver Twan Eikelenboom zich een voorstelling te maken van de sector als de door hen beoogde impact inderdaad wordt bereikt. Op welke fundamenten is deze toekomst gebouwd? In dit artikel neemt hij de zestien Innovatielabs-projecten als uitgangspunt voor een speculatieve beschouwing over wat een wendbare en weerbare sector zou kunnen zijn.
Half november 2022 vond de eerste selectieronde van de tweede editie van het programma Innovatielabs plaats. Schrijver Lotte Haagsma woonde de vergaderingen bij waarin een onafhankelijke commissie zich boog over de 123 ingediende voorstellen. Dit artikel is een weergave van de overwegingen die ten grondslag liggen aan de selectie van de 50 meest kansrijke projecten.
Samenwerking is een belangrijke voorwaarde voor innovatie. Maar hoe werk je écht effectief samen? 'Gedeeld eigenaarschap' en 'tastbare communicatie' zijn volgens Innovatielabs-onderzoeker Jeroen van den Eijnde, lector Tactical Design aan ArtEZ hogeschool voor de kunsten, twee belangrijke kernwaarden.
In de creatieve sector werken relatief veel zzp'ers, maar in welke bedrijfstakken bevinden ze zich precies? Mede naar aanleiding van deze vraag vanuit het project De Kunst van Later analyseerden Innovatielabs-onderzoeker Paul Rutten en Walter Manshanden het aandeel zzp'ers in de creatieve sector. Daarbij namen ze specifiek de deelsectoren, de verschillende domeinen en bedrijfstakken onder de loep.
Stel je voor dat je kunt dansen, zonder de beperkingen van je eigen lichaam. Je kunt zweven, moonwalken, pirouettes draaien, acrobatische toeren uithalen én zelf bepalen wie je bent en waar je wilt zijn. Het klinkt als toekomstmuziek, maar in de metaverse (het universum van aan elkaar geschakelde virtuele ruimtes bevolkt door avatars) lijkt alles mogelijk. De initiatiefnemers van Toolkit for the inbetween bieden tijdens de Dutch Design Week alvast een voorproefje van wat ons te wachten staat.
In het algemeen zijn culturele en creatieve professionals zich erg bewust van de waardevolle activiteiten die zij uitvoeren. Maar het vertalen van hun waarde naar een businessmodel, laat staan een vernieuwend verdienmodel, is andere koek. Of toch niet? Innovatielabs-onderzoekers Walter van Andel en Lies Wijnterp, beiden verbonden aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU), leggen uit hoe je aan de slag kunt gaan met een waardegedreven businessmodel. Of beter gezegd: business modelling, want wie wil ondernemen met een blik op de toekomst, zal zich voortdurend moeten blijven verdiepen in de vraag: hoe kan ik van waarde zijn in deze tijd?
In het tweede kwartaal van Innovatielabs hebben de zestien projecten gezocht naar sleutels om hun innovaties en de praktijk bij elkaar te brengen. Want een innovatieproject kan nog zo goed en vernieuwend zijn, als het niet aansluit bij de dagelijkse praktijk, is de kans groot dat wat is bedacht onhaalbaar blijkt. Of nutteloos. Schrijver Twan Eikelenboom belicht hoe de initiatiefnemers hun innovatieprojecten beogen in te bedden in sector en samenleving. Maar eerst zoomt hij uit naar de context van het programma Innovatielabs, dat op zichzelf ook een experiment en leertraject is.
In de wijk Feijenoord in Rotterdam Zuid experimenteert Museum Boijmans Van Beuningen met community building. Dit moet ertoe bijdragen dat bewoners van Zuid, waar relatief veel socio-economische problemen samenkomen, niet buitengesloten raken van het culturele ecosysteem van de stad. Tegelijkertijd houdt Boijmans zich bezig met de vraag: wat kunnen andere musea opsteken van deze aanpak, bijvoorbeeld over het bereiken en bedienen van het publiek van de toekomst.
De ideale voorbereiding op het schrijven van je aanvraag. Sluit woensdag 14 september van 12:00 tot 13:30 uur aan bij de online Q&A-sessie en kom meer te weten over de aanvraag- en selectieprocedure van de Open Call Innovatielabs #2. Er is een mogelijkheid om vooraf vragen te stellen via het aanmeldformulier.
In een voormalig café-restaurant aan het IJ in Amsterdam bevindt zich Outsiderland. Kunstenaar Jan Hoek is de drijvende kracht achter deze winkel annex expositieruimte, waar de gevestigde kunstwereld en 'de wereld die nu nog outsider art wordt genoemd' bij elkaar komen. Outsiderlandlab is een nieuw initiatief om inzicht krijgen in wat de culturele en creatieve sector van deze samenkomst kan leren.
Het programma Innovatielabs zoekt makers, culturele instellingen en andere creatieve partijen die willen werken aan innovatie in de culturele en creatieve sector. Heb je een goed idee om de sector te versterken aan de hand van verdiepend onderzoek, activiteiten of experiment? Kun je de handen ineenslaan met minimaal twee samenwerkingspartners én sta je open om kennis en inzichten te delen? Doe mee aan de Open Call Innovatielabs #2! Tot en met 5 oktober 2022 kun je een voorstel indienen. Deelname staat open voor aanvragers uit alle artistieke en creatieve disciplines.
Elk kwartaal delen de initiatiefnemers van de Innovatielabs-projecten onderling informatie over hun voortgang. Op een afgesloten deel van de website, de community portal, maken zij inzichtelijk hoe ze de uitvoering van hun project aanpakken, welke concrete stappen ze hebben gemaakt en waar ze op vastlopen. Op basis van hun eerste reflectieverslagen, belicht schrijver Twan Eikelenboom de uitdagingen en vraagstukken van startende innovatieprojecten. Hoe richt je de samenwerking in, en welke organisatiestructuur kies je? Hoe bepaal je het inhoudelijk kader, en hoe leg je een fundament voor duurzame ontwikkeling van technologie?
Op vrijdag 8 juli 2022 lanceren het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en CLICKNL de Open Call Innovatielabs #2. Deze oproep is bedoeld voor makers, culturele instellingen en andere creatieve partijen die willen werken aan innovatie in de sector middels verdiepend onderzoek of experiment.
De social designers van Muzus werken doorgaans in opdracht voor klanten met een sociaal-maatschappelijke missie. Met hun project De Kunst van Later nemen zij het initiatief in eigen hand. Samen met Motivaction, Think+DO en 3310 School for Millennials willen zij zzp'ers handvatten bieden om hun oudedagsvoorziening slim te regelen. Het project kent een vliegende start en verbindt een groeiende groep van kennispartners, zoals Platform ACCT, PGB Pensioendiensten, Pensioenfonds Zorg en Welzijn, Nibud, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en AZL. Hoe hebben zij dit aangepakt?
Wist je dat Innovatielabs naast financiële ondersteuning en begeleiding ook een kennis & community programma biedt? Om de gezamenlijke innovatiekracht van de Innovatielabs-projecten te versterken, worden de deelnemers aangemoedigd om te leren van en met elkaar.
Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en CLICKNL hebben voor het programma Innovatielabs een speciaal projectteam ingericht. Ter versterking van dit team is het Stimuleringsfonds per direct op zoek naar een Stafmedewerker voor 32/36 uur per week. Je kunt reageren tot uiterlijk maandag 11 juli 2022.
Innovatie is een begrip dat veelvuldig en op veel verschillende manieren wordt gebruikt. Iedereen verstaat er het zijne onder, wat het lastig maakt om verwachtingen en doelen op elkaar af te stemmen en daadwerkelijk te komen tot 'een succesvolle toepassing van nieuwe kennis en ideeën'. Want dáár gaat innovatie in essentie over, stelt Innovatielabs-onderzoeker Paul Rutten. In deze blog neemt hij de ontstaansgeschiedenis en het actuele gebruik van de term onder de loep en geeft hij speciale aandacht aan de relevantie voor de culturele en creatieve sector. Walter van Andel droeg bij aan deze blog.
Hoe ziet het theater van de toekomst eruit? Welke rol zal technologie daarin spelen? Hoe vertellen we de verhalen van morgen met de technologie van vandaag? Na een jaar van experimenteren en prototyping, presenteerden drie makers hun visie op dit onderwerp tijdens Innovation:Lab Experiences #1, een productie van Theater Utrecht waarin digitale (theater)technieken de hoofdrol spelen.
Ze waren betrokken bij de uitwerking van de open call en mede verantwoordelijk voor de vliegende start van Innovatielabs. Kwartiermakers Renée van der Grinten en Gijs Meijer kijken in dit afscheidsartikel terug en blikken vooruit op wat ze hopen voor de sector.
Lars Brouwer en Sophie Heijkoop gaan als coaches aan de slag bij Innovatielabs. Met ingang van vandaag begeleiden ze de projectteams bij verdere planvorming en/of uitvoering. Lars en Sophie nemen het stokje over van kwartiermakers Renée van der Grinten en Gijs Meijer, die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de uitwerking van de open call en de beginfase van Innovatielabs.
Afgelopen 9 maart is in Ede het startsein gegeven aan de Innovatielabs-projecten. De aanwezigen wisselden inspiratie en inzichten uit om met partners te werken aan innovatievraagstukken. Dit leverde een mooie oogst op van suggesties, perspectieven, inzichten en ambities, die zijn gebundeld in tien praktische tips.
De livestream van Innovatielabs: aangenaam kennismaken is nu terug te kijken! Tijdens het eerste, plenaire deel van het kick-off evenement op 9 maart werd in- en uitgezoomd op Innovatielabs en de betekenis van het programma voor het culturele en creatieve veld.
Schrijver Lotte Haagsma woonde de vergaderingen bij waarin een onafhankelijke commissie zich boog over de 174 ingediende voorstellen voor de open call. In dit artikel reflecteert zij op de overwegingen die ten grondslag liggen aan de selectie van de projecten.
De Innovatielabs gaan nu écht van start. Samen vertegenwoordigen de zestien geselecteerde projecten uiteenlopende culturele en creatieve disciplines en verbinden meer dan 120 partijen, van individuele makers tot internationale organisaties.
In het programma Innovatielabs worden nieuwe kennis en perspectieven voor de culturele en creatieve sector ontwikkeld. Zestien projecten staan aan het begin van dit proces, maar wat ging daar aan vooraf?